Nga Nancy A. Youssef
Somalia, ku dy grupe terroriste janë të përfshira në një betejë të gjatë, duhet të kishte qenë një vend ideal për Presidentin Donald Trump për të shfaqur angazhimin e tij “Amerika e Para” për shkëputje ndërkombëtare.
Vendi është 8 mijë milje larg dhe konfliktet e tij nuk paraqesin ndonjë kërcënim të dukshëm afatshkurtër për sigurinë kombëtare.
Ndërhyrjet në Somali i kanë kushtuar tashmë Shteteve të Bashkuara qindra miliona dollarë në dekadën e fundit – dhe megjithatë, siguria e Mogadishut, kryeqytetit, mbetet e brishtë në rastin më të mirë.
Vetë Trump ka sugjeruar se tani është koha për t’u larguar. Duke folur në shtator para qindra gjeneralëve dhe admiralëve të mbledhur në Bazën e Korpusit të Marinës Quantico, ai përmendi Somalinë si një vend që politikanët gabimisht kanë menduar se duhet të mbikëqyrin “ndërsa Amerika është nën pushtim nga brenda”.
Më herët këtë muaj, Trump ishte edhe më përbuzës, duke thënë se Somalia “nuk është e mirë” dhe vendi “nuk është i mirë për një arsye”.
Megjithatë, vetëm një javë më parë, sipas mediave lokale, dhjetëra ushtarë të Forcave Speciale Amerikane në Somalinë verilindore vranë të paktën pesë anëtarë të dyshuar të ISIS-Somalia, një degë e Shtetit Islamik, gjatë një shkëmbimi zjarri që zgjati disa orë.
Kjo ishte përveç më shumë se 100 sulmeve me raketa amerikane në Somali deri më tani këtë vit, një ritëm shumë më i lartë sulmesh sesa 51 sulmet gjatë gjithë administratës së Biden ose 219 sulmet gjatë katër viteve të mandatit të parë të Trump, shumica e të cilave synonin degën rivale të al-Kaedës të ISIS-Somalia, al-Shabaab.
Presidenti Barack Obama nisi 48 sulme në vend gjatë dy mandateve të tij, sipas statistikave nga New America, një grup mendimtarësh me seli në Washington D.C.
Trump ka thënë se qasja e tij “Amerika e Para” ndaj politikës së jashtme përfshin përdorimin e diplomacisë transaksionale në dobi të SHBA-së, ndalimin e kombeve të tjera nga “përfitimi” i mbështetjes amerikane dhe përdorimin e forcës për të mbrojtur Hemisferën Perëndimore.
Por ngjarjet në Somali sugjerojnë se “Amerika e Para” shpesh duket shumë ndryshe në praktikë, veçanërisht kur bëhet fjalë për përdorimin e ushtrisë.
Trump mund të ketë shmangur dërgimin e një numri të madh trupash në luftë në operacione të orientuara rreth ndërtimit të kombit.
Por ai ka ndërhyrë në mënyrë agresive në konflikte anembanë botës, zakonisht me një rrëke sulmesh ajrore të kushtueshme të nisura nga vende të largëta ose me vendosjen e grupeve të vogla të Forcave Speciale.
Misionet janë formuluar si mbrojtje e atdheut, por qëllimet dhe rezultatet e tyre të sakta rrallë shpjegohen. Duke filluar nga prilli, SHBA-të ndaluan së publikuari vlerësimet fillestare të viktimave në Somali, duke thënë ose se nuk u vranë civilë ose duke mos e trajtuar fare çështjen.
Ushtria nuk ka njoftuar vdekjen e ndonjë udhëheqësi të lartë të ISIS-Somalia ose al-Shabaab, më i fuqishmi nga të dy grupet, që nga sulmi i parë i administratës së dytë Trump, më 1 shkurt.
Në vend të kësaj, objektivat marrin përshkrime të paqarta – “tregtar armësh”, “rrjet terrorist”, “terrorist i ISIS” – ose nuk kanë karakteristika identifikuese. Më shpesh, njoftimet për shtyp në lidhje me këto misione thonë vetëm se cili nga dy grupet islamike ishte në shënjestër.
Administrata gjithashtu nuk ka qenë konsistente në kufizimin e zbatimit të saj të “Amerika e Para” në kërcënimet e afërta ose të mundshme. Përpara fushatës së saj në Somali, ushtria amerikane goditi qindra objektiva rebele Houthi në Jemen në operacione që kushtuan më shumë se 1 miliard dollarë.
Zyrtarët e lartë të administratës në një bisedë në grupin Signal vunë në dyshim nëse Shtetet e Bashkuara duhet të përpiqen të çlirojnë një kanal të transportit tregtar nga sulmet e vazhdueshme të Houthi, një çështje më e madhe për Evropën sesa për Amerikën.
“Thjesht e urrej ta shpëtoj përsëri Evropën”, shkroi zëvendëspresidenti J. D. Vance në bisedë, ku pa dashje përfshihej edhe Jeffrey Goldberg, kryeredaktorin e The Atlantic.
Sulmet ishin në rastin më të mirë të paqarta: Huthitë mbeten nën kontroll në disa pjesë të Jemenit dhe anijet tregtare vazhdojnë të shmangin Detin e Kuq.
SHBA-të tani po shqyrtojnë gjithashtu sulme që mund të çojnë në rrëzimin e qeverisë së Presidentit Venezuelan Nicolás Maduro. Administrata pretendon se kontrabanda e drogës nga Venezuela përbën një kërcënim për SHBA-të – prandaj më shumë se 20 sulme të nisura ndaj anijeve të vogla në Karaibe dhe Paqësorin lindor që nga 2 shtatori, të cilat kanë vrarë më shumë se 80 persona, edhe pse Venezuela nuk është një burim i fentanilit, shkaku kryesor i mbidozave të drogës në SHBA.
Gjatë një informimi në Pentagon më 2 dhjetor, zëdhënësja Kingsley Wilson mbrojti misionin në Somali dhe tha se administrata nuk dëshiron të përqendrohet vetëm në kërcënimet e menjëhershme ndaj kufijve të SHBA-së dhe në hemisferën e saj.
“Ne nuk po kërkojmë ndryshim regjimi, ose, e dini, nuk po ndërtojmë komb,” tha ajo. “Ne nuk jemi izolacionistë. Ne gjithashtu nuk jemi neokonservatorë. Ne jemi realistë.”
Interesi amerikan në Somali ka ndjekur trajektoren e politikës së jashtme të SHBA-ve të shkruar gjerësisht gjatë tre dekadave të fundit. Në fillim të viteve 1990, misioni atje ishte kryesisht humanitar.
Por në vitin 1993, Shtetet e Bashkuara morën pjesë në një operacion ushtarak për të kapur komandantin e luftës Mohamed Farrah Aidid, i cili ishte fajësuar për vdekjen e dhjetëra forcave të Kombeve të Bashkuara.
Milicia lokale rrëzoi dy helikopterë amerikanë Black Hawk, duke çuar në vdekjen e 18 trupave amerikane, dhe operacioni u bë i njohur gjerësisht nga titulli i librit, dhe më vonë i filmit, të frymëzuar prej tij, Black Hawk Down.
Pas 11 shtatorit, SHBA-të filluan të kryenin sulme kundër terrorizmit që vazhdojnë nën Trump.
Administratat e mëparshme, përfshirë të parën e Trump, shpesh kishin në shënjestër al-Shabaab, i cili kontrollon rreth një të tretën e Somalisë dhe kërcënon të përmbysë qeverinë federale.
Administrata e dytë e Trump i ndan objektivat e saj të raketave midis al-Shabaab dhe ISIS-Somalia, i cili ka disa qindra anëtarë në veri të vendit.
Në shtator, gjenerali më i lartë i Trump për operacionet ushtarake në Afrikë, Gjenerali Dagvin R. M. Anderson, bëri një nga udhëtimet e tij të para në Somali, një shenjë se kombi me 19 milionë banorë do të ishte një përparësi.
Gjatë seancës së tij të konfirmimit në korrik, Anderson tha se do të përqendrohej te al-Shabaab dhe ISIS-Somalia sepse, nëse ato ndërtonin kapacitete, ato mund të kërcënonin interesat e SHBA-ve dhe përfundimisht atdheun.
Ai nuk tha pse ishte kaq i sigurt. Asnjëri grup nuk ka thënë se ka plane ndaj SHBA-ve, vetëm se secili synon të kontrollojë Somalinë.
Sulmet me raketa kanë përmbushur standardin ligjor për përdorimin e forcës ushtarake sipas rezolutës së Autorizimit për Përdorimin e Forcës Ushtarake të vitit 2001, e cila i lejon presidentit të godasë grupet e lidhura me forcat terroriste që ishin të përfshira në 11 shtator.
Por sulmet nuk duket se përputhen me qasjen e deklaruar të Trump për të kufizuar ndërhyrjen e SHBA-ve në kërcënimet e afërta – një prag që presidentët shpesh e përmendin për të justifikuar përdorimin e forcës pa u konsultuar paraprakisht me Kongresin ose pa u angazhuar në diplomaci.
Ushtria amerikane në të kaluarën ka thënë se sulmet e saj në Somali kishin për qëllim përmirësimin e sigurisë rajonale.
Sot, komandantët ushtarakë zakonisht i shprehin sulmet me gjuhën e “Amerika e Para”, duke thënë se kanë synuar grupe që “kërcënojnë atdheun e SHBA-ve, forcat tona dhe qytetarët tanë jashtë vendit”.
Megjithatë, nuk është gjithmonë e qartë nëse ka qenë kështu.
Më 13 shtator, raketat amerikane ranë në Badhan, i cili ndodhet në vijën e parë të territorit të kontestuar midis rajonit Puntlund të Somalisë dhe republikës së shkëputur të Somalilandit, duke eliminuar atë që një njoftim për shtyp më pas e quajti një “tregtar armësh” të al-Shabaab.
Raportet lokale thanë se objektivi ishte Omar Abdullahi Abdi Ibrahim, një udhëheqës fisnor dhe plak me ndikim i cili kishte mbajtur marrëdhënie me al-Shabaab, por nuk ishte i përfshirë në terrorizëm.
Ibrahim po drejtonte makinën kur tre raketa goditën makinën e tij, duke mos lënë asgjë tjetër përveç copave metalike dhe fragmenteve të kockave, sipas raporteve lokale, të cilat cituan barinj që kishin qenë aty pranë.
Banorët në të gjithë rajonin organizuan protesta. Ata pretenduan se Ibrahimi ishte takuar me udhëheqës qeveritarë dhe kishte shprehur kundërshtimin e tij ndaj një marrëveshjeje të propozuar që do t’u lejonte Emirateve të Bashkuara Arabe qasje në depozitat minerale në malet Cal Madow aty pranë. Emiratet e Bashkuara Arabe, së bashku me Kenian, Etiopinë, Turqinë, Katarin dhe Egjiptin, po kërkojnë ndikim në Bririn e Afrikës.
Jo çdo degë e ISIS-it ose al-Kaedës vepron në të njëjtën mënyrë ose për të njëjtat qëllime – ose madje i ka sytë nga Shtetet e Bashkuara. Si al-Shabaab ashtu edhe ISIS-Somalia janë kryengritje lokale.
Qendra Afrikane për Studime Strategjike, një grup i Departamentit të Mbrojtjes i financuar nga Kongresi, thotë se al-Shabaab synon të jetë një “teokraci totalitare në Somali”.
ISIS-Somalia, në të kundërt, ka luftuar për të fituar territor dhe për të zgjeruar ushtrinë e saj të luftëtarëve ndërsa lufton al-Shabaab dhe qeverinë federale somaleze.
“Ne thjesht dëgjojmë emrin ISIS dhe menjëherë supozojmë se grupi është një kërcënim për SHBA-të,” më tha Will Walldorf, një profesor i politikës dhe çështjeve ndërkombëtare në Universitetin Wake Forest.
“Disa janë tërhequr nga emri për të mbledhur fonde dhe për të rekrutuar, por ata nuk janë të krahasueshëm me ISIS-in që njihnim në Irak dhe Siri në kulmin e kalifatit.”
Sulmet e SHBA-ve po kanë njëfarë efekti. ISIS-Somalia, në veçanti, është më keq, më tha J. Peter Pham, i cili shërbeu si i dërguar special për Afrikën gjatë mandatit të parë të Trump.
“A është bota një vend më i mirë pa ta? Po. A ia vlejnë çmimin e çdo municioni që u hidhet atyre? Ndoshta jo,” më tha Pham.
Lënia e grupeve terroriste në qetësi është e vështirë për t’u mbrojtur politikisht, sado i largët që mund të jetë kërcënimi i tyre. Synimet e al-Shabaab dhe ISIS-Somalia janë të ngjashme me ato të talebanëve në Afganistan, të cilët me sa duket nuk përbënin ndonjë kërcënim të drejtpërdrejtë për SHBA-të, megjithatë strehuan Osama bin Ladenin, arkitektin e sulmeve të 11 shtatorit.
Por grupet në Somali nuk janë afër arritjes së qëllimit të tyre për të kontrolluar vendin.
Sebastian Gorka, i cili drejton operacionet amerikane kundër terrorizmit në Shtëpinë e Bardhë, i tha Institutit Hudson në gusht se kur u kthye në qeveri, u habit nga zgjerimi i ISIS-it në të gjithë Afrikën, të cilën e përshkroi si bazën e re të operacioneve të grupit pasi humbi strehat në Lindjen e Mesme.
Për shkak të kësaj, tha ai, SHBA-të duhej të përqafonin një strategji të ashpër për të parandaluar metastazat e grupeve terroriste. Gorka nuk pranoi të komentonte për këtë artikull.
Komanda e SHBA-ve për Afrikën, në një deklaratë, nuk trajtoi pse SHBA-të duhet të shqetësohen për al-Shabaab ose ISIS-Somalia, ose nuk artikuloi qëllimet specifike të fushatës së sulmeve amerikane.
“Qasja jonë strategjike për të luftuar terrorizmin në Afrikë mbështetet në partneritete dhe bashkëpunim të besuar të bazuara në dhe përmes interesave të përbashkëta të sigurisë,” tha deklarata.
“Ritmi në kryerjen e sulmeve ajrore në Somali pasqyron atë strategji.”
Strategjia e Sigurisë Kombëtare e administratës, e publikuar më 5 dhjetor, specifikon kërcënimet kryesore kundër Shteteve të Bashkuara.
Dokumenti thotë se SHBA-të “duhet të mbeten të kujdesshme ndaj aktivitetit terrorist islamist të ringjallur në pjesë të Afrikës, duke shmangur çdo prani ose angazhim afatgjatë amerikan”.
Gjithashtu thuhet se SHBA-të duhet të “bashkohen me vende të caktuara për të zbutur konfliktin” dhe “të nxisin marrëdhënie tregtare me përfitim të ndërsjellë” për të shfrytëzuar “burimet e bollshme natyrore dhe potencialin ekonomik latent të Afrikës”.
Dokumenti, i cili gjithashtu bën thirrje që SHBA-të të largohen nga Lindja e Mesme dhe Evropa, përmend dikur Somalinë, si një shembull se ku SHBA-të mund të parandalojnë rritjen e konflikteve të reja rajonale.
Asnjë grup nuk e kontrollon Somalinë tani. Presidenti Hassan Sheikh Mohamud mban Mogadishun, por milicitë klanore, al-Shabaab dhe, në një masë më të vogël, ISIS-Somalia kontrollojnë pjesën më të madhe të fshatit.
Rajoni autonom i Somalilandit kontrollon veriperëndimin e vendit. Ekzistojnë gjithashtu disa shtete anëtare federale që veprojnë në mënyrë gjysmëautonome.
Gjatë mandatit të tij të parë, Trump tërhoqi të gjithë 700 trupat që ishin të vendosura në Somali.
Presidenti Joe Biden solli rreth 500, një nivel që administrata e dytë Trump e ka ruajtur. Vendosjet kanë ndihmuar në trajnimin e forcave speciale somaleze dhe në mbështetjen e trupave lokale, por jo mjaftueshëm që ato të stabilizojnë vendin.
“Ushtria Kombëtare Somaleze (SNA) është ende e paaftë për operacione të qëndrueshme pastrimi dhe mbajtjeje”, sipas një raporti muajin e kaluar nga Qendra Afrikane për Studime Strategjike, dhe “vuan nga një mori problemesh, duke përfshirë udhëheqjen e dobët, korrupsionin, standardet e pabarabarta të trajnimit dhe një mbështetje në klanet që konsiderohen besnike ndaj një presidenti në detyrë në vend që të jenë një forcë me karakter vërtet kombëtar”.
Nëse Somalia është në prag të kolapsit – politikisht, ekonomikisht dhe kushtetutshëm – vetëm sulmet ajrore nuk mund ta zgjidhin këtë, tha Pham.
Trajnimi i forcave të sigurisë nuk është i mjaftueshëm. Ajo që i duhet SHBA-ve është një rishikim gjithëpërfshirës i politikës së saj. Ndoshta mbështetja e qeverisë në Mogadishu nuk ia vlen për SHBA-të, shpjegoi Pham. Investime të ndryshme – për shembull, në qeverinë e Somalilandit, e cila mban zgjedhje dhe i ka mbajtur larg grupet terroriste – mund t’i ofrojnë SHBA-ve një kthim më të mirë strategjik të investimit të saj.
Pa ndjekje ndërkombëtare në terren që trajton çështjet e qeverisjes dhe një ushtri më të fortë kombëtare somaleze, sulmet me raketa të SHBA-ve nuk do të adresojnë shkaqet rrënjësore që krijojnë kushtet për luftë civile, siç janë qeverisja e dobët dhe korrupsioni.
Përkundrazi, tha Walldorf, ato “mund të krijojnë kushte për llojin e armiqësisë dhe zemërimit që mund të çojë në gjeneratën e ardhshme të xhihadistëve”.