Ka çuditur jo pak nga të gjitha palët dalja e papritur e Lulzim Bashës, me shpalljen se ai do të ndryshojë Kushtetutën e Republikës.
Ka çuditur natyrisht, pasi ky scoop nuk ka qenë as në programin e shpallur me aq bujë nga PD, por as nuk është artikuluar nga Basha në intervistat apo takimet me “studentë e punëtorë”.
E megjithatë, e tha, dhe duke qenë se është kandidat për kryeministër, natyrisht që në opinion do të diskutohet kjo “thagmë” e fundit e Lulit.
Natyrisht që pikëpyetjet që vijnë në këtë aspekt janë shumë, që ja e kërkoi, po si do e realizojë, ngaqë ndryshimi i Kushtetutës do 92 vota, pse do ta ndryshojë, çfarë do të ndryshojë, kur do ta ndryshojë etj?
Megjithatë, logjika e një reforme kushtetuese është një nga hapat që përbën gurët kilometrikë të një shteti.
Në çdo vend, hartimi, miratimi dhe hyrja në fuqi e Kushtetutës është akt historic, pasi përbën thelbin e shtetit.
Kurse tek ne Kushtetuta është kthyer në një retorikë bajate nga Sali Berisha, i cili nuk e ka miratuar, madje ka bërë luftë kundër saj, nga Ilir Meta, që e ka bërë fërtele dhe natyrisht nga Lulzim Basha, i cili gjithashtu nuk e ka respektuar në më shumë se njëherë.
Po përse Lulzim Basha do të ndryshojë Kushtetutën? Do të ndryshojë sistemin politik në vend?
Pra konfigurimin e pushteteve me një president më të fortë të zgjedhur nga populli e kryeministër më të butë?
Shumë mirë, por duhet ta thotë, megjithatë ka dilema se përse po e kërkon këtë, kur po kërkon të bëhet vetë kryeministër…
Kushtetuta aktuale është miratuar në vitin 1998, 7 vjet pas rrëzimit të komunizmit në vend.
PD-ja në vitin 1991 nuk pranoi projektin modern të hartuar nga një grup konstitucionalistësh në vend, me logjikën se Shqipërisë i duhet një ligj themeltar modern dhe konsensual.
Përfaqësuesit e atëhershëm të PD-së, Genc Ruli e Arben Imami, thanë që mund të miratohet një kornizë e vogël kushtetuese dhe më pas vendi të miratojë një Kushtetutë me konsensus.
Kështu u bë, u miratua në 1991 një dispozitë kushtetuese me pak nene për institucionet kryesore, por pjesa tjetër e lirive, të drejtave, apo institucioneve nuk përmendeshin përveç në ligje të veçanta, që nuk mbështeteshin në themel.
PD-ja në 4 vitet e saj në pushtet kur erdhi në 1992 nuk arriti të miratojë dot një Kushtetutë.
Në vitin 1994, Sali Berisha, atëherë president, hartoi me një grup juristësh pranë tij, një draft kushtetues që u konsiderua nga opozita e atëhershme i zhbalancuar, pasi vizaton një Republikë Presidenciale, por që kreun e shtetit nuk e zgjedh nga populli.
Skënder Gjinushi, i cili atëherë ishte në koalicion me PD dhe që kishte votat që arrinin shumicën e 2/3-ave në Kuvend për Berishën, e kundërshtoi draftin kushtetues.
Që do të thonte se PD nuk e miratonte dot, duhej të arrinte kompromis me opozitën.
Berisha nuk e pranoi këtë por e çoi në referendum, dhe humbi. Pas kësaj e la fare dhe nuk u mor.
Në 1997 shpalli gjendjen e luftës në vend, kur i dha një njeriu siç ishte kreu i SHIK, komandën e ndëshkimit të një pjese të popullsisë, pa e mbështetur në Kushtetutë, pasi të tillë nuk kishte.
Kushtetuta u miratua në vitin 1998. PD e Sali Berishës nuk e pranoi atë draft, edhe pse ai kaloi me detaje nga Komisioni i Venecias dhe dy të djathtë si Sabri Godo e Arben Imami, ishin bashkëkryetarë të komisionit Kushtetues.
Në referendumin për të miratuar Kustetutën, Sali Berisha u bëri thirrje mbështetësve të tij të bojkotonin referendumin. Gjë që ndodhi, por Kushtetuta u miratua.
Në thelb Kushtetuta e 1998 e konfiguronte sistemin politik shqiptar si Republikë parlamentare, i cili zgjidhej nga 100 deputetë në mënyrë mazhoritare dhe 40 deputetë me listë proporcionale kombëtare.
Presidenti i Republikës i 1998 ishte i fuqishëm, pasi përveç isntitucioneve të rëndësishme, kishte edhe drejtimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë, pra emëronte gjyqtarët, si dhe kryeprokurorin e prokurorin.
Në vitin 2008, Sali Berisha dhe Edi Rama ranë dakord ta ndryshonin sistemin politik, duke vendosur proporcionalin rajonal, që është dhe sot. Kodi Elektoral u hoq nga Kushtetuta.
Në atë kohë, u blindua kryeministri, duke e njehësuar me mazhorancën, si argument për të ndaluar qeveritë tranzitore dhe ato që vijnë nga intrigat e pallatit.
Sipas kësaj logjike, Qeveria krijohet nga mazhoranca, nëse bie mazhoranca, ose krijohet një e re në Kuvend, ose vendi shkon në zgjedhje.
Ndryshimi tjetër më i madh dhe epokal ndodhi në vitin 2016, me reformën në drejtësi.
Kjo reformë ribëri nga e para sistemin: i hoqi presidentit rolin në gjyqësor; kryeprokurori dhe gjykatësit zgjidhen nga vetë sistemi, ndërkohë që u vulos në Kushtetutë vettingu dhe Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit.
Në vite ka pasur disa herë amandamente kushtetuese, sidomos kur Kodi Zgjedhor ishte pjesë e Kushtetutës , por thelbi nuk ka ndryshuar.
Po atëherë përse Lulzim Basha flet për ndryshim të Kushtetutës?
Sipas të gjitha gjasave, është një “kauzë e improvizuar” që shuhet ditën e nesërme, a thua se flet për një shi vere.
Një kauzë tip “diarreje”, siç janë të gjitha gjërat “serioze” të futura në program, por që nëse mblidhen së bashku, formojnë një mal të madh e kontradiktash e absurdi, sa çudisin dynjanë.
Por duket se pikërisht kanë dalë, ngaqë nuk përbëjnë kauza por gjëra PI-ari, si ajo puna e gatimit me këpucë e me shumë piper, ku vërtet Basha ja doli të tërhiqte vëmendjen, gati gati sa ata dy “analistët” te Çani…
TemA